We drinken alcohol omdat we denken dat we het lekker vinden en ervan genieten, anders zouden we het niet drinken, toch?
Maar het is eigenlijk heel bizar dat we zo gek zijn op alcohol, terwijl we tegelijkertijd heel goed weten welke negatieve gevolgen eraan kleven.
Want wie herkent zich niet in de ellendige gevoelens van schaamte als je de volgende dag de onsamenhangende app-berichtjes aan een collega of een ex terugleest? Of als je beseft dat je jezelf weer voor schut hebt gezet bij de buren of je schoonfamilie. Of als je wakker wordt en werkelijk geen idee meer hebt wat er ook alweer is voorgevallen de vorige avond.
Als we het van een afstandje bekijken is de puinhoop die we achterlaten als we te veel hebben gedronken genoeg om een grondige hekel krijgen aan alcohol. Maar het gekke is, dat als we weer opkrabbelen van de kater van de vorige dag, we ons gewoon weer verheugen op de volgende borrel.
Waarom gebeurt dit nou? Waarom vind jij alcohol nou toch zo lekker?
Een stukje wetenschap: dopamine, de ‘leermolecule’
Als we alcohol drinken ontstaat er een soort van domino-effect aan chemische reacties in onze hersenen. De rol die dopamine hierbij speelt is essentieel om te kunnen begrijpen waarom we steeds terugkomen op een besluit om geen of minder alcohol te drinken.
Dopamine is een neurotransmitter en wordt ook wel de ‘leermolecule’ genoemd. Dopamine leert onze hersenen dingen te herkennen die belangrijk zijn voor ons voortbestaan. Alle levende wezens hebben van nature de behoefte om te overleven en weten instinctief dat dopamine daarbij een belangrijke rol vervult. Andere (natuurlijke) activiteiten die zorgen voor de aanmaak van dopamine zijn bijvoorbeeld het hebben van seks of (het vinden van) eten.
Samengevat: We willen overleven, we weten dat activiteiten die dopamine geven daarbij helpen en daarom streven we activiteiten na die ons die belangrijke dopamine geven.
Maar iets willen is niet hetzelfde als iets ook daadwerkelijk leuk vinden.
Het effect van dopamine in ons lijf is dat we ons fijn en goed voelen. Het geeft als het ware een gevoel van beloning en daarmee leert het ons (onbewust) dat er op dat moment iets gebeurt wat belangrijk is en wat we moeten zien te herhalen.
Dopamine en alcohol
Alle verslavende middelen, waaronder alcohol, zorgen voor de aanmaak van een kunstmatig grote hoeveelheid aan dopamine. Het genotscentrum wordt hierdoor over-gestimuleerd. En we leren dus dat deze middelen belangrijk zijn voor onze overleving. In werkelijkheid worden onze hersenen natuurlijk misleid, want alcohol (en andere verslavende middelen) zijn allesbehalve belangrijk voor overleving, maar dat onderscheid kunnen onze hersenen niet maken.
De frambozenstruik
Een voorbeeld om het complexe verhaal te versimpelen:
Toen er nog geen supermarkten waren moesten we zelf op zoek naar ons voedsel in de natuur. Op het moment dat we in onze zoektocht op een frambozenstruik stuitten, leerden we via de afgifte van dopamine, dat er iets belangrijks voor ons voortbestaan was gebeurd. En dat we in de toekomst vaker frambozenstruiken zouden willen vinden.
Om herhaling mogelijk te maken slaan onze hersenen de omstandigheden die er bestaan, vlak voor en rond de afgifte aan dopamine op. Terug naar het voorbeeld van de frambozenstruik: we merken op dat de struik op een schaduwrijke plek staat en we zien welke andere planten er omheen groeien, waardoor we in de toekomst makkelijker frambozen kunnen vinden.
Als we de frambozenstruik nou vervangen door alcohol?
Net als bij frambozen slaan onze hersenen In het geval van alcohol ook de omstandigheden op die er bestaan vlak voor of rond het drinken ervan.
Stel je voor dat je gewend bent om als je thuiskomt na je werk een glas wijn in te schenken. Dan weten je hersenen na verloop van tijd wat er staat te gebeuren en ontstaat onderweg naar huis of op het moment dat je de sleutel in het slot steekt als vanzelf het verlangen ernaar.
Thuiskomen van je werk triggert als het ware al de aanmaak en afgifte van dopamine. En als dat verlangen dan niet wordt bevredigd omdat je hebt besloten niet te drinken dan geeft dat vaak een ongemakkelijk en onrustig gevoel.
Jeuk en krabben
Een treffende vergelijking valt ook te maken met jeuk en krabben. Als we jeuk hebben dan is krabben een automatische reflex. Krabben verlicht de jeuk, daarom willen we het en we willen het op dat moment.
Zie de dopamine trigger als de jeuk. Het drinken van alcohol is dan als het krabben aan die jeuk. Het is de automatische reflex op het onaangename jeukende gevoel.
Maar als je die jeuk om te beginnen niet zou hebben gehad, zou je ook geen enkele behoefte hebben gehad om te krabben….
Zonder de dopamine trigger, die we zelf hebben gecreëerd, zou je ook geen behoefte hebben aan alcohol…
Hoe kan je het hoofd bieden aan dat onvervulde verlangen?
Weten dat en waarom het gebeurt is een belangrijk deel van de oplossing. Daarnaast is het goed om nieuwsgierig te worden naar de werking en reacties van je hersenen en lichaam. Want zeg nou eerlijk, het is toch eigenlijk een fascinerend proces?
- Weet dat het verlangen een neuro chemische reactie van je hersenen is op een patroon dat je zelf talloze malen hebt herhaald. En dat jij daarmee je hersenen hebt geleerd om zich zo te gedragen.
- Weet dat dit verlangen niet betekent dat je het écht wilt of leuk vindt. Maar als we iets (denken te) willen en we onszelf dat niet toelaten dan geeft dat ongemakkelijke gevoelens.
- Doorbreek het patroon. Ga iets anders doen dan wat je je hersenen al die keren geleerd hebt. Schrijf over je emoties en je ervaring, ga wandelen, ga douchen. En leer door dit te doen dat het jeukende gevoel ook weer verdwijnt zonder te hoeven krabben.
- Houd er rekening mee dat het verlangende gevoel volgende keer zal herhalen. De patronen die je jezelf hebt aangeleerd zijn diep ingesleten en waarschijnlijk duur het even voor je ze verandert. Maar weet dat iedere keer dat je het patroon doorbreekt het een stukje makkelijker wordt. Vertel jezelf bijvoorbeeld “Ik doe dit nu, omdat het daarom morgen een beetje makkelijker wordt”.
Lang antwoord op een ogenschijnlijk makkelijke vraag :-).
En als ik de vraag ‘ waarom denken we dat we alcohol lekker vinden’ in een paar zinnen zou moeten beantwoorden dan is dat omdat we onszelf dat hebben aangeleerd. De grote hoeveelheid dopamine die volgt op het drinken van alcohol laat ons geloven dat alcohol belangrijk is voor ons voortbestaan en daarom willen we het keer op keer herhalen.
